Katmanlı Mimari Nedir ve Neden Her Projede Kullanılmalı?
Modern yazılım projelerinde düzen, sürdürülebilirlik ve geliştirilebilirlik en önemli kriterlerdir.
Karmaşık projelerde kodun karışması, tekrar eden işlemler, yönetilemeyen yapılar ve bakım zorlukları sıklıkla yaşanır.
Bu problemlerin önüne geçmenin en etkili yolu ise Katmanlı Mimari (Layered Architecture) kullanmaktır.
Katmanlı mimari, projeyi mantıksal parçalara ayırarak hem düzen sağlar hem de geliştirme sürecini kolaylaştırır.
Peki bu mimari tam olarak nedir ve neden her projede kullanılmalıdır?
Detaylarıyla inceleyelim.
Katmanlı Mimari Nedir?
Katmanlı mimari; bir yazılım projesini işlevsel bölümlere (katmanlara) ayırarak geliştirme yöntemidir.
Her katman belirli bir görevi üstlenir ve birbirinden bağımsız çalışır.
Genelde 3 veya 4 ana katman kullanılır:
1️⃣ Presentation (UI) – Sunum Katmanı
Kullanıcının gördüğü ekrandır.
HTML, CSS, JavaScript, Razor View, React, Vue gibi yapılar burada bulunur.
Görevleri:
- Kullanıcıya arayüz göstermek
- Kullanıcıdan veri almak
- Sadece görsel işlerden sorumlu olmak
2️⃣ Business / Service Layer – İş Katmanı
Uygulamanın beyni diyebiliriz.
Tüm kurallar, hesaplamalar ve iş akışları burada gerçekleşir.
Görevleri:
- Validasyon yapmak
- İş kurallarını uygulamak
- UI ile veri katmanı arasında köprü olmak
- Gerektiğinde çeşitli servislerle iletişim kurmak
3️⃣ Data Access Layer (DAL) – Veri Erişim Katmanı
Veritabanı işlemlerinin yapıldığı katmandır.
Görevleri:
- SQL sorgularını çalıştırmak
- Ekleme / güncelleme / silme işlemlerini yapmak
- Veritabanı bağlantısını yönetmek
Bu katmanda Dapper, Entity Framework, ADO.NET gibi teknolojiler kullanılır.
4️⃣ Model Layer – Veri Modeli Katmanı
Tabloların kod tarafındaki karşılıklarının bulunduğu katmandır.
Görevleri:
- Veriyi temsil eden sınıfları barındırmak
- DAL ve Business Layer arasında veri taşımak
- Nesne yapısını oluşturmak
Genellikle POCO sınıfları burada yer alır.
Katmanlı Mimari Neden Kullanılmalı?
1. Kod Düzeni ve Temiz Yapı Sağlar
Büyük projelerde kodun karışması kaçınılmazdır.
Katmanlı mimari, görevlere göre ayrılmış dosya ve sorgularla kod kalabalığını ortadan kaldırır.
Her şey olması gerektiği yerdedir.
2. Yönetilebilirliği ve Bakımı Kolaylaştırır
5 ay sonra projeye döndüğünde hangi kodun nerede olduğunu bulmak çok kolaydır.
UI, Service, DAL gibi isimler bile tek başına düzen sağlar.
Örneğin:
- UI dosyaları sadece kullanıcı arayüzüne bakar
- Kurallar Service’de bulunur
- SQL sorguları sadece DAL içerisindedir
3. Test Etmeyi Kolaylaştırır
İş katmanı ve DAL birbirinden ayrılmış olduğu için:
- Unit test
- Integration test
- Mocking operasyonları
çok daha kolay yapılır.
Bu da projeyi daha profesyonel hale getirir.
4. Kod Tekrarını Önler
Bir kod bir kez yazılır ve her yerden çağrılır.
Tekrar eden SQL sorguları, business kuralları veya fonksiyonlar ortadan kalkar.
5. Team Work (Ekip Çalışması) için Mükemmeldir
Aynı anda 3 kişinin projede çalıştığını düşün:
- Birisi UI tarafında
- Birisi Business tarafında
- Birisi DAL tarafında
çalışabilir ve birbirine karışmaz.
6. Güvenlik ve Kontrolü Artırır
UI katmanından direkt veritabanına erişilemez.
Tüm işlemler Business ve DAL’den geçtiği için güvenlik kontrolü çok daha güçlüdür.
7. Esnek ve Genişletilebilir Bir Yapı Sunar
Yeni bir özellik eklemek, tablo eklemek, API bağlamak veya tasarımı değiştirmek çok kolaydır.
Her katman bağımsız olduğu için değişiklik bir yerine tüm projeyi etkilemez.
8. Daha Profesyonel ve Kurumsal Bir Mimari Sunar
Birçok kurumsal firma (bankalar, e-ticaret devleri, ERP sistemleri) projelerini mutlaka katmanlı mimari ile geliştirir.
Bu yapı profesyonelliğin temelidir.
Sonuç
Katmanlı mimari, hem küçük hem büyük tüm projelerde düzen, güvenlik, hız ve sürdürülebilirlik sağlayan en güçlü yazılım mimarilerinden biridir.
Kodun daha temiz, daha anlaşılır ve daha yönetilebilir olmasını sağlar.
Eğer uzun vadeli, büyüyebilir ve stabil bir proje istiyorsan katmanlı mimari vazgeçilmezdir.
MED10 YAZILIM TEKNOLOJİLERİ olarak geliştirdiğimiz her projede katmanlı mimari kullanıyor, temiz kod prensipleriyle yüksek performanslı yazılım çözümleri üretiyoruz.
katmanlı mimari nedir, layered architecture, yazılım mimarisi, service layer, dal katmanı, clean architecture, n katmanlı mimari, med10 yazılım teknolojileri